Buraq بُراق

Al-Boraq | Boragh | الْبُرَاق

View fullsize

Illustration by Mo.Rasoulipour

براق درادبیات فارسی و اشعار شعرای پارسی، در معنای اصلی یا استعاره از اسب و مرکب تندرو یا مرکبی برای سفرهای روحانی بکار برده شده‌است

بُراق در سنت اسلامی، نام مَرکبی آسمانی است که محمد در سفر شبانهٔ خود، معراج، مسیر بین مسجدالحرام در مکه تا مسجدالاقصی را به‌وسیلهٔ آن پیمود.

در جزئیات موضوع و توصیفات ظاهری آن اختلاف بسیار است. در برخی روایت‌ها، براقْ مَرکب پیامبران دیگر به‌ویژه ابراهیم نیز بوده‌است. همچنین گرایش به توجیه عرفانی واژه «بُراق» و «معراج» و تفسیر آن به عنوان تمثیل در برخی متون چون معراج‌نامه ابن سینا نیز دیده می‌شود.

از حدود سده چهارم میلادی به بعد، براق در هنرهای اسلامی، به‌ویژه درمینیاتورهای ایرانی به تصویر درآمد. مسلمانان دیوار غربی حرم مسجدالاقصی را دیوار براق نام نهاده‌اند.

چنان‌که مولوی در غزلیات خود می‌نویسد:

لاجرمش عشق کشد پیشکش همچو محمد به سحرگه براق

بربردش زود براق دلش فوق سماوات رفاع طباق

همچنین:

چو بر براق سفر کرد در شب معراج بیافت مرتبه قاب قوس او ادنی

برقی که براق بود نامش رفق روش تو کرد رامش (نظامی، لیلی و مجنون)

Visual Description

جانوری سپید رنگ با جثه‌ای میان اَستَر و درازگوش

چشم‌های قرمز بوده و نزدیک ران‌هایش دو بال داشته است

یالش پُرمو

طبری در تفسیر قرآنش آن را اسبی با گوش‌های لرزان توصیف کرده و ابن‌سعد گوش‌های او را دراز و پشت او را کشیده دانسته است. در دیگر روایات، براق صورتی چون صورت انسان داشته و مانند انسان قادر به فهم آنچه‌است که می‌شنود. برخی سبب رنگ سفید براق را سرعت بیش از حد یا درخشندگی زیاد آن دانسته‌اند

ابن هشام، طبری و ابن سعد بال‌هایی روی پای براق توصیف می‌کنند که با استفاده از آن‌ها پاهایش را به سمت جلو می‌برد

متون قدیمی، براق را بدون بال دانسته‌اند

همچنین در برخی دیگر از باورهای مسلمانان، براق، مرکبی با سر یک زن یا فرشته و دم یک طاووس تصویر شده‌است.

در روایاتی در مجمع البیان افزون بر توصیف بالا، براق با دمی چون دم گاو و پاهایی مانند پای شتر و یالی چون یال اسب معرفی شده‌است.

به نظر می‌رسد که ابن‌بلخی نیز در فارس‌نامه با توجه به همین روایات، صورت براق را به صورت آدمیان توصیف نموده، با ریش و جعد و تاج بر سر نهاده و اندام چهاردست‌وپا و دم او مانند گاو

در صعود از بلندی‌ها دو دستش کوتاه‌تر از دو پایش می‌شود و در موقع فرود، عکس آن روی می‌دهد تا سوار همواره در حالت افقی بماند

سر او چون سر اسب، گردن او چون گردن شتر، سينه او چون سينه شير، پشت او چون پشت شتر، پاهاي او چون پاهاي گاو دنبالش (دمش) چون دنبال پيل، زيني بر پشت او از يک دانه مرواريد، رکابش از ياقوت سرخ

Compare With

Pegasus

Related Creatures

References

براق - ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد

بررسي ساختار فيزيکي براق در نگارگري ايران

بهار 1391 , دوره 5 , شماره 10 ; از صفحه 15 تا صفحه 24 .